Atrakcje w Izraelu to nie tylko miejsca kultu świętego. To także niezwykłe parki narodowe, pustynie, oazy, jaskinie, miasteczka, antyczne ruiny, zamki i wybrzeże. Na obszarze dzisiejszego Izraela ścierały się ze sobą różne kultury, przenikały tradycje, powstawały historie. Naturalnie, miejsc religijnych w Izraelu jest od groma, ale nawet jeśli nie wybieracie się tam w celach pielgrzymkowych, warto zobaczyć niektóre z nich ze względu na ich znaczenie historyczne lub krajobrazowe. Odkryj z nami atrakcje w Izraelu i sprawdź, co warto tam zobaczyć!
Atrakcje w Izraelu – mapa
1. Klasztor Mar Saba
Prawosławny klasztor funkcjonujący nieprzerwanie od V w.n.e, założony przez św. Sabę. Największą zaletą ławry św. Saby jest jej położenie – w dolinie Cedronu na Pustyni Judzkiej. Klasztor otaczają surowe góry, podziurawione niewielkimi grotami i ścieżkami wydrążonymi w skale. Klasztor Mar Saba zasłynął dzięki jednemu ze swoich mnichów, czyli Janowi Damasceńskiemu. Był on wybitnym pisarzem chrześcijańskim świętym i doktorem Kościoła. To jedyny klasztor w Ziemi Świętej zamieszkały od czasów bizantyjskich. Szkoda, że kobiety nie mają wstępu do środka.
2. Pustynia Judzka
Pustynia Judzka razem z Pustynią Negew zajmuje aż 60% powierzchni Izraela. Rozciaga się na górzystym terenie na zachód od Morza Martwego o poprzecinana jest głębokimi kanionami zwanymi wadi. Na terenie pustyni przez wieki powstało wiele zabytków i świątyń, w których żyli pustelnicy. Na terenie pustyni znajduje się starożytna osada Kumran, gdzie odnaleziono słynne Zwoje z Kumran. Jednym z najpiękniejszych miejsc na pustyni jest Wadi Qelt, czyli dolina rzeczna mająca początek w okolicach Jerozolimy, kończąca się w Dolinie Jordanu. Strome ściany wąwozu osłaniają pojedyncze palmy i klasztor św. Jerzego. To popularna trasa trekkingowa przez większą część roku, gdy koryto rzeki wysycha. Jeśli chodzi o atrakcje w Izraelu, to widok na pustynię z punktu widokowego przy początku trasy do Wadi Qelt, jest na moim osobistym podium.
3. Jerozolima
Atrakcje w Izraelu bez Jerozolimy? To się nie godzi. Nawet jeśli wasza podróż do Izraela nie ma charaktery pielgrzymkowego, Jerozolimę po prostu trzeba zobaczyć. Albo raczej poczuć. Bo to miasto o niezwykłym klimacie, wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju. Przepełnione mistyczną atmosferą, z dziesiątkami świątyń i zabytków, setkami języków świata rozbrzemiwających na ulicach, cichymi modlitwami, nieraz płaczem i śpiewem. Ciężko w krótkich słowach oddać klimat panujący w Jerozolimie. Zdecydowanie jest to miejsce, które będąc w Izraelu koniecznie trzeba odwiedzić. Nie tylko ze względów religijnych, ale i historycznych oraz kulturowych.
Co warto zobaczyć z Jerozolimie? Bazylikę Grobu Pańskiego, Ścianę Płaczu, uliczki Starego Miasta. Warto wybrać się na Wzgórze Oliwne i odwiedzić kilka tamtejszych atrakcji oraz podziwiać panoramę miasta. Z zabytków warto wymienić podziemną trasę w Mieście Dawida. Jak muzeum, to słynne na całym świecie Jad Waszem. Z religijnego punktu widzenia, ważnym miejscem jest też Góra Syjon, z Bazyliką Zaśnięcia oraz Wieczernikiem. Świętych miejsc w Jerozolimie jest naprawdę mnóstwo i można spędzić nawet kilka dni na ich odkrywaniu!
4. Timna Park
Dolina Timna to jeden z najpiękniejszych fragmentów Pustyni Negew. Słynie z niezwykłych formacji skalnych, kanionów, koryt okresowych rzek i gór o wysokości przekraczającej 300 m.n.p.m. Na tym obszarze w starożytności wydobywano miedź, dlatego znajdują się tu stanowiska archeologiczne. Archeolodzy odkryli, że tereny te zamieszkiwali Egipcjanie, a antyczne kopalnie sa najstarszymi kopalniami miedzi na świecie. Na terenie doliny utworzono rezerwat przyrody, w którym znajduje się 20 szlaków pieszych. Utworzono tu też obszar rekreacyjny na terenie sztucznej oazy. Księżycowy krajobraz Timna Park robi ogromne wrażenie i warto się tu wybrać na jednodniową wycieczkę z Eljatu. Więcej o zwiedzaniu doliny pisaliśmy w przewodniku „Timna Park w Izraelu”.
5. Jerycho
Samo miasto Jerycho uznawane jest za jedno z najstarszych miast świata, które są nieprzerwanie zamieszkane. W Biblii wzmianki o Jerychu pojawiają się niejednokrotnie, choćby znana „trąba jerychońska”. W samym Starym Testamencie miasto wywołane jest ponnad 70 razy. Nad miastem wznosi się licząca 400 metrów wysokości tzw. Góra Kuszenia, która identyfikowana jest jako miejsce kuszenia Jezusa. Od czasów starożytnych w górę wbudowany jest klasztor, którego ściany stanowią lite skały. Z klasztoru roztacza się imponujący widok na okolice Jerycha, co jest największą zaletą tego miejsca. Do klasztoru można wjechać kolejką linową, co jest atrakcją samą w sobie.
6. Tel Aviv
Nowoczesne, mocno prozachodnie i drugie co do wielkości miasto Izraela położone nad Morzem Śródziemnym. Pełna nazwa miasta brzmi Tel Aviv-Jafa. Większość ambasad znajduje się właśnie w Tel Aviwie, ze względu na sporną sytuację w kwestii stolicy Izraela. To centrum technologiczne o poziomie światowym, najbogatsze miasto kraju oraz jedno z najdroższych maist świata. Tel Aviw posiada kosmopolityczny charakter, pełen jest piaszczystych plaż, barów, świetnych restauracji, sklepów, butików, galerii sztuki i kulturalnych atrakcji. Jako tako zabytków nie ma tu zbyt wiele, bo jest to młode miasto, jednakże z roku na rok przyjeżdża tu coraz więcej turystów na swoje wakacje. Co warto zobaczyć w mieście? Oczywiście Jaffę i port, do tego Muzeum Sztuki, Targ Carmel, Muzeum Izraela, muzeum narodu żydowskiego Beit Hatfutsot, Muzeum Ziemi Izraela. Drapacze chmur można obejrzeć z punktu widokowego w Azrieli Observatory.
7. Cezarea Nadmorska
Starożytne miasto założone przez króla Judei, Heroda. Jego największym atutem jest wspaniałe położenie przy samej plaży nad Morzem Srodziemnym, a także liczne pozostałości po antycznym mieście, w tym amfiteatr i ruiny największego na świecie hipodromu. Cezarea była stolią Judei i siedzibą rzymskich prokuratorów. Nazwę miastu nadano na część cesara Oktawiana Augusta. Miasto wielokrotnie było opisywane w dziełach starożytnych uczonych, w tym Józefa Flawiusza. Panowanie bizantyjskie, a następnie arabskie przyniosło miastu upadek. Wizyta w Cezarei Nadmorskiej to świetny pomysł na połączenie zwiedzania z wypoczynkiem na plaży. Na terenie antycznej Cezarei utworzono park narodowy. Poza granicami miasta odsłonięto fragmenty długiego akweduktu, również położonego na plaży.
8. Jezioro Galilejskie
Inaczej zwane Jeziorem Genezaret lub Jeziorem Tyberiadzkim. To właśnie tutaj Jezus miał chodzić po wodzie, a Piotr i inni apostołowie łowili ryby. Dlatego nad brzegiem jeziora znajduje się kilka miejsc kultu świętego, w tym Tabka i Kafarnaum. Genezaret jest największym jeziorem słodkowodnym w Izraelu, gdyż jego obwód liczy aż ponad 50 kilometrów. Historia jeziora jest tym ciekawsza, że na jego brzegu znaleziono szczątki człowieka neandertalskiego. Brzegi jeziora są popularnym celem wypoczynku i wycieczek. Linia brzegowa nie powala, ale generalnie okolice są malownicze, więc warto się tu wybrać np. na rejs po akwenie.
9. Nazaret
Nazaret nazywany jest arabską stolicą Izraela. Jako takie samo miasto Nazaret nie jest zbyt atrakcyjne z turystycznego punktu widzenia, ale to wciąż jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Izraelu. A to za sprawą Bazyliki Zwiastowania Pańskiego. Potężna, kanciasta świątynia pełna jest pielgrzymów z całego świata już od wczesnych godzin porannych. Przewdziwne kształty kościoła jednych rozczarowywują, innych zaskakują. Najbardziej podobały mi się wizerunki Matki Boskiej przedstawione w sposób charakterystyczny dla każdego kraju. Oprócz tego w mieście można zobaczyć wieś Nazaret, czyli muzeum etnograficzne na obrzeżach miasta. Z kolei Źródło Marii to miejsce, w którym archanioł miał się objawić jej po raz pierwszy. Wizytę w Nazarecie raczej polecam tylko osobom, dla których ma to znaczenie duchowe.
10. Betlejem
Miasto na terenie Autonomii Palestyńskiej, w którym głównym celem turystów i pielgrzymów jest Bazylika Narodzenia. tradcyja chrrześcijańska uznaje, że to właśnie w tym miejscu miał przyjść na świat Jezus, a sama świątynia jest jednym z najstaszych kościołów na świecie. Miała go założyć św. Helena, matka cesarza Konstantyna. Przez kilka ostatnich wieków istnieje spór o właśność między Franciszkanami a greckimi mnichami, dlatego w XIX wieku ustalono status qou, który ma regulować zasady działania bazyliki. Największymi zabytkami bazyliki jest ikonostas i konstantyńskie mozaiki. W samej bazylice znajduje się wiele grot naturalnych i sztucznych, większych świątyń, patiów, korytarzy, bram i zakamarków. W jej podziemiach oprócz Groty Narodzenia, można zwiedzać m.in. Grotę św. Hieronima,w której przebywał on i pracował, Grota św. Józefa czy Grota Młodzianków.
Oprócz Bazyliki Narodzenia Pańskiego, w Betlejem można zwiedzić Pole Pasterzy (niezwykły klimat i widok na wzgórza Judei), Grotę Mleczną, w której kobiety modlą się o potomstwo, Grób Racheli czy Baseny Salomona, będące fragmentem antycznego systemu wodnego Jerozolimy. Więcej o Betlejem przeczytacie w naszym artykule „Pasterka w Betlejem”.
11. Masada
Starożytna twierdza żydowska, połżona na płaskowyżu ponad 400 m.n..p.m, na Pustyni Judzkiej, w pobliżu Morza Martwego. Historycy przyjmują, że twierdza powstała w II w.p.n.e. Jej jczęstym rezydentem był król Herod. Na szczyt wzniesienia można dojść pieszo stromym szlakiem lub wjechać kolejką linową. Masada ma ogromne znaczenie w kulturze izraelskiej, jest bowiem symbolem heroizmu i oporu do samego końca. Według starożytnych przekazów, w czasie pierwszej wojny żydowskiej w I w.n.e, niemal 1000 obrońców Masady występujacych przeciwko rzymskiej władzy, w tym kobiety i dzieci, popełniło zbiorowe samobójstwo.
Obecnie w murach Masady żołnierze składają przysięgę wojskową. Na terenie twierdzy prowadzono intensywne prace archeologiczne, które doprowadziły do odkrycia m.in. pałacu, sali tronowej i największych na Bliskim Wschodzie łaźni. Ze szczytu rozpościera się spektakularny widok na pustynię oraz Morze Martwe. To zdecydowanie jedna z najpopularniejszych atrakcji w Izraelu. Aktualne informacje na temat zwiedzania Masady znajdziecie na tej stronie.
12. Szlak Jezusa
To 65-kilometrowa trasa piesza, wiodąca przez wzgórza i miasta Galilei, mająca być odwierciedleniem szlaków, które miał pokonywać Jezus. Podczas wędrówki mija się wszystkie najwazniejsze miejsca, uznawane za lokalizację działalności Jezusa i mające znaczenie religijne. Szlak Jezusa (Jesus Trail) rozpoczyna się w Nazarecie, a następnie przebiega przez Kanę Galilejską, Kafarnaum, Jezioro Galilejskie, Tabgę i Górę Błogosławieństw. Jest to stosunkowo „nowa” atrakcja, gdyż sam koncept utworzenia szlaku powstał w 2007 roku. Trasę uworzono na podstawie źródeł biblijnych, podobnie jak starsze od niej miejsca kultu świętego na terenie Galilei. Przejście szlaku zajmuje zazwyczaj 4 dni. Naturalnie można go pokonać także samochodem w trakcie jedno lub dwudniowej wycieczki.
13. Morze Martwe
Morze Martwe to tak naprawdę słone jezioro bezodpływowe, położone na granicy Izraela, Palestyny i Jordanii. Słynie z faktu, że podczas kąpieli w morzu, człowiek bez żadnego wysiłku unosi się na powierzchni wody ze względu na bardzo duże zasolenie. Bibliści uznają, że na dnie Morza Martwego znajdują się ruiny Sodomy i Gomory. Warto zobaczyć Morze Martwe póki jeszcze istnieje – z roku na rok jezioro coraz bardziej wysycha i w ciągu ostatnich kilkudzieisęciu lat „skurczyło się” aż o 30%. Morze Martwe jest także najniżej położonym punktem na ziemi.
14. Atrakcje w Izraelu a miejsca kultu świętego
Wielu turystów wybiera się do Izraela w celach pielgrzymkowych, co nie powinno nikogo dziwić. Chyba nie ma na świecie innego kraju z takim nagromadzeniem miejsc kultu świętego dla kilku religii. Niektóre z nich zostały już wymienione w tym wpisie, jednak na Ziemi Świętej znajduje się jeszcze kilka mniej znanych i rzadziej odwiedzanych atrakcji. Niektóre z nich mają również wartość historyczną, inne krajoznawczą, a jeszcze inne posiadają ciekawą atmosferę i są idealnym miejscem dla kontemplacji i medytacji. Które z tych miejsc warto odwiedzć?
Deir Rafat – jedno z ciekawszych sanktuariów pw Matki Boskiej Palestyńskiej.
Abu Ghausz – benedyktyński klasztor z XII wieku, wybudowany w stylu romańskim; można w nim oglądać średniowieczne freski.
Betania – urocze, niewielkie miasteczko, w którym można zobaczyć grób Łazarza.
Artas – pięknie położony klasztor z ogrodem i ciekawymi widokami na okolicę.
Ain Karem – ładnie położone osiedle z kilkoma miejscami kultu świętego. Szczególnie duże wrażenie zrobiła na mnie pustelnia św. Jana – ze względu na uroczy ogród, widoki i panujący tu kontemplacyjny klimat.
Latrun – dużych rozmiarów klasztor na wzgórzu z winnicami i sklepem, w którym można zakupić lokalne wino.
Klasztor Beit Jimal – kolejne miejsce, które wywarło na mnie ogromne wrażenie ze względu na malowniczą okolicę, widoki, ogród, historię, piękną świątynie i ciekawą regułę sióstr salezjanek. W klasztornym sklepiku można zakupić produkty (np. ceramika, naturalne mydła) wytwarzane przez mniszki.
Qaser el Yahud – dolina rzeki Jordan, w której można zostać ochrzczonym.
15. Hajfa
Jest takie powiedzenie, że Jerozolima się modli, Tel Awiw się bawi, a Hajfa pracuje. Miasto na wybrzeżu Morza Śródziemnego posiada największy w Izraelu port i jest ważnym ośrodkiem gospodarczo-przemysłowym. Największą atrakcją Hajfy są tarasowe Ogrody Bahai, nazywane czasem Wiszącymi Ogrodami Hajfy. Ogród rozciąga się na 19 tarasach na zboczu Góry Karmel, na szczyt której prowadzi aż 1500 schodów. Z tarasów widokowych na szczycie roztaczają się piękne widoki na ogrody, miasto, post i morze. Na terenie ogrodu znajduje się Mauzoleum Bába, będące świętym miejscem bahaitów. Ogród jest częścią kompleksu świętych miejsc bahaickich na terenie miasta i Galilei, który został wpisany na listę UNESCO. Ogrody Bahai zostały zaprojektowane przez Irańczyka, dlatego wyglądem przypominają piękne ogrody w Iranie, takie jak te w mieście Sziraz (o którym pisaliśmy tutaj). Pielgrzymi mogą się zainteresować też klasztorem karmelitów Stella Maris.
16. Przyrodnicze atrakcje w Izraelu
Przyroda Izraela, który w większości składa się z pustyni, skupia się w dolinach rzek, w oazach i niezwykłych kanionach z wodospadami. Oprócz ruin zamków krzyżackich czy antycznych ruin chronionych w tej formie, warto też zwrócić na izraelskie skarby natury. Najciekawsze parki narodowe, rezerwaty i atrakcje przyrodnicze to:
Ein Gedi – oaza na Pustyni Judzkiej w pobliżu Morza Martwego, z licznymi kanionami, wodospadami antycznymi ruinami.
Beit Guvrin-Maresha – sieć niezwykłych jaskiń wpisana na listę UNESCO
Ein Avdat – potężny kanion na pustyni Negew, z licznymi wodospadami i basenami wodnymi.
Rosz ha-Nikra – białe, kredowe skały u wybrzeży Morza Śródziemnego, pełne malowniczych jaskiń morskich, a także klify, które można podziwiac z kolejki linowej.
Gan ha-Szelosza – wadi strumienia Amal w głębokiej dolinie, z turukusową wodą, palmami, wodami termalnymi i zwierzętami. Najczęściej odwiedzany park narodowy w Izraelu, ale raczej bardziej ze względów rekreacyjnych, niż krajoznawczych i widokowych.
Rezerwat Stalactite Cave – kolorowo oświetlona i pełna stalaktytów Jaskinia Avshalom w okolilcach Jerozolimy.
Mitzpe Ramon – naturalny krater, pozostałość dna morskiego i koryta rzeki z czasów prehistorycznych.
Rezerwat Gamla – zielone góry i duży wodospad na Wzgórzach Golan.
Rezerwat źródła rzeki Hermon – niewielki, ale malowniczy rezerwat ze źródłem rzeki, stanowiskami archeologicznymi i uroczym wodospadem.
17. Herodion
Herodion to forteca Heroda, położona na sztucznym stożkowatym wzniesieniu na wysokości ponad 700 metrów, niedaleko Betlejem. Na szczycie wzgórza znajdował się pałac z I wieku naszej ery, w którym archeolodzy w 2007 roku odnaleźli grób Heroda Wielkiego. Ten sarkofag jest obecnie wystawiany w Muzeum Izraela w Jerozolimie. Obecnie teren Herodionu objęty jest ochroną w ramach parku narodowego. Sam pałac miał być dość ekstrawagancji, a strzegły go cztery siedmiopiętrowe wieże. Naukowcy dość dobrze zbadali starożytne miasto dzięki opisom rzymskiego pisarza, Józefa Flawiusza. Warto wiedzieć, że Herodot był uważany za jednego z największych budowniczych swoich czasów.
18. Ejlat i rafa koralowa
Samo miasto Ejlat to typowy nadmorski kurort i nie zachywca niczym szczeólgnym. Ot, miasto jak miasto. Ale to dobra baza wypadowa na zwiedzanie okolicy, do tego w Ejlacie działa międzynarodowe lotnisko. Największym skarbem Ejlatu jest dostęp do Morza Czerwonego oraz rafy koralowe. Rezerwat przyrody Coral Beach obejmuje mniej niż 1,5 kilometra wybrzeża w okolicy Ejlatu i żadna inna rafa koralowa na świecie nie jest tak daleko wysunięta na północ. Czyli jeśli chcecie ponurkować, to najbliższa rafa od Polski znajduje się właśnie na południu Izraela. Przy rafie działa pierwsze na świecie podwodne obserwatorium Coral World, które w 2019 rku New York Magazine uznał za jedno z tych miejsc, które trzeba zobaczyć chociaż raz w życiu. Ejlat to także fajny kierunek, jeśli chcecie zimą złapać trochę słońca w zasięgu krótkiego lotu.
19. Hebron
Hebron to jedno z najstarszych miast świata, uznane za teren zagrozony i wpisane na listę UNESCO. W starożytności stare miasto zostało otoczone przez Heroda murami wysokimi na 12 metrów, których fragmenty można podziwiać do dziś. Jednak najważniejszym miejscem Hebronu jest jego główne miejsce pielgrzymkowe, czyli Makpela – Grota Patriarchów z grobem Abrahama, do którego modlą się żydzi, muzułmanie i chrześcijanie. W jaskini będącej miejscem pochówku, miały też zostać złożone szczątki żony Abrahama, Sary, jego syna Izaaka wraz z żoną Rebeką. Właśnie ze względu na groby patriarchów, król Dawid wybrał Hebron na swoją pierwszą stolicę. Budynek, który miał chronić groby, również został wybudowany przez Heroda. Wieki temu muzułmanie pozwolili Żydom na wybudowanie tuż obok synagogi. Miasto jest podzielone murem – jedną część kontrolują Palestyńczycy, drugą Izraelczycy. Tutaj konflikt izraelsko-palestyński jest wręcz namacalny – Hebron to taki Izrael w miniaturze.
Inne atrakcje w Izraelu, których jeszcze nie zdążyliśmy odwiedzić
- Oboda – starozytne miasto nabatejskie na pustyni Negew
- Safed – urokliwe, kolorowe miasteczko na północy Izraela
- Zamek Nimrod – ruiny zamku, z którego roztaczają się piękne widoki na okolicę.
- Belvoir – forteca krzyżowców
- Akka – urocze miasto portowe
- Red Canyon – krótki szlak pieszy wzdłuż czerwonego kanionu w okolicach Eljatu
Atrakcje w Izraelu – czy warto tam jechać?
Izrael, choć niewielki, obfituje w niesamowitą ilość zabytków, atrakcji czy miejsc kultu religijnego wielu wyznań. Dobrze jest jednak pamiętać, że choć ogromna część turystyki ma charakter pielgrzymkowy, Izrael oferuje nam także inne, niezwiązane z religią atrakcje. Ziemia, na której rodziły się pierwsze cywilizacje, na której przebywali Fenicjanie, Rzymianie, Żydzi, Arabowie, które przemierzały wojska krzyżowców, gdzie powstawały zakony rycerskie – musi być ziemią niezwykła i fascynującą. Zawsze się znajdą kolejne atrakcje w Izraelu, które warto zobaczyć. Dlatego można tam wracać wielokrotnie i nigdy się nie nudzić.
Atrakcje w Izraelu to całe spektrum doświadczeń – od starożytnych budowli, po nowoczesne drapacze chmur. Od jałowych pustyń, po zielone oazy. Przez meczety, cerkwie i kościoły. Izrael to kwintesencja Bliskiego Wschodu, tygiel kulturowy, magiczna ziemia, która uzależnia.