Riese to największa tajemnica Gór Sowich. Zagadka, której historycy nie umieją rozpracować do dziś. Miejsce, które mogło wpłynąć na losy II wojny światowej i dać schronienie Niemcom, w tym Hitlerowi. Wiedzieliście, że na Dolnym Śląsku mamy kilometry podziemnych miast, takich jak Osówka, wybudowanych przez III Rzeszę?
Tajemnice Gór Sowich
Wyobraźcie sobie, że po wojnie zostajecie przesiedleni na Dolny Śląsk, w niepozorny rejon Wałbrzycha, a dokładnie w Góry Sowie. Spacerując po okolicznych lasach natrafiacie na tunele, betonowe schrony, włazy i dziwne, nieukończone budynki. Kto mógł przewidzieć, że właście natrafiliście na ślady nazistowskiego podziemnego miasta? Że wśród szczytów liczących sobie ledwie kilkaset metrów, miała powstać tajna baza Hitlera, podziemne fabryki i schrony?
RIESE czyli…?
Co oznacza nazwa RIESE? Z języka niemieckiego to nic innego, jak Olbrzym. To niepokojące słowo dobrze obrazuje rozmiary podziemnego maista, które było największym projektem górniczo-budowlanym w całej III Rzeszy i miało służyć za kwaterę główną Adolfa Hitlera. Budowlę rozpoczęto w 1943 roku, kiedy jasne stało się, że przewaga nazistów topnieje w oczach, a naloty alianckie dobijają niemieckie fabryki. Uważano, że bezpieczne Góry Sowie stanowią wystarczającą ochronę dla tajnego projektu.
Tajne przez poufne, czyli po co komu było RIESE?
Nie wszyscy zgadzają się, że miała być to kwatera Hitlera. Przynajmniej to niejedyna funkcja całego projektu – tak zakładają niektórzy historycy. Struktura podziemnych miast i użyte budulce wskazują, że mógł być to schron atomowy. Przyjęto także, że podziemia miały stać się fabrykami tajnej broni, także atomowej, niewidocznymi z góry i ukrytymi przed wrogimi wojskami. Jak możecie się domyślać, historia RIESE jest obecnie podstawą dla wielu teorii spiskowych. Nimbu tajemniczości RIESE dodaje fakt, że nie zachowały się prawie żadne mapy, projkety i dokumenty z nim związane – uległy zniszczeniu ? Zagubieniu? Zostały celowo ukryte? – tego nie wie nikt.
Kwatera Hitlera
Najprawdopodobniejsza hipoteza mówi o kwaterze Hitlera. Jednak trzeba uściślić pewne fakty – po co jednemu człowiekowi tak rozległy kompleks? Oczywiście, że Hitler nie przebywałby tu sam. RIESE było przeznaczone dla całego centrum dowodzenia nazistowskich Niemiec i schronienie miała tu znaleźć część wojsk lądowych i lotniczych, SS, Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Wynika to z kilku dokumentów sporządzonych przez jednego z projektantów RIESE, członka organizacji Todt (militarnej grupy zajmującej się m.in. budowaniem kwater Hitlera). Logicznym więc wydaje się wniosek, że podziemne miasta miały mieć charakter militarny i strategiczny. Na budowę RIESE przeznaczano więcej betonu i stali, niż budowę schronów dla ludności w ciągu całego roku na terenie całej Rzeszy.
Jeden kompleks RIESE czy wiele podziemi?
Na Riese składa się aż siedem odrębnych podziemi (odkrytych). Niektórzy dowodzą, że mogły być one prawdopodobnie połączone korytarzami (lub do tego dążono). Jeśli to prawda, to większości z nich nie udało się odkryć do tej pory. Zgadlibyście, że najpiękniejszy w Polsce Zamek Książ miał być centrum tego nazisotwskiego projektu? To właśnie z podziemiach sławnego zamku kryją się hale i korytarze wchodzące w skład RIESE. Które miejsca zalicza się jeszcze do tego kompleksu?
- Podziemne Miasto Osówka -uznawane za najciekawszy fragment RIESE. Można tu płynąć podziemnym spływem, podziwiać ponad 1700 metrów olbrzymich korytarzy, drewnniane stropy, ciekawe wystawy interaktywne.
- Włodarz – największy obiekt kompleksu. Długość korytarzy wynosi 3200 metrów, tutaj też znajdują się największe hale. Część z nich zalana jest wodą. Korytarze poprowadzone są prostopadle, tworząc siatkę.
- Rzeczka – czyli Sztolnie Walimskie. Trzy równoległe sztolnie oddalone od siebie o 45 metrów, między nimi wzniesiono ogromne hale. W Rzeczce założono centralę telefoniczną. Długość podziemi wynosi 500 metrów.
- Zamek Książ – podziemia znajdują sie od 15 do 53 metrów pod ziemią, składają się na nie trzy sztolnie oraz sieć korytarzy połączonych z zamkowymi piwnicami.
- Jawornik – 7 sztolni, 460 metrów korytarzy
- Soboń – trazy wejścia, trzy sztolnie, łączna długość korytarzy to 700 metrów.
- Gontowa – dwa zespoły podziemi, niestety większość zawalona.
Są to odkryte podziemia, ale z pewnością nie wszystkie. Pierwsze cztery kompleksy jest udostępnionych do zwiedzania. Wszystkie znajdują się w bezpośredniej okolicy, dlatego warto poświęcić cały dzień lub dwa na wizytę w nich. Ostatecznie RIESE miało sobie liczyć ponad 40 000 metrów kwadratowych. Zdołano ukończyć 26 000 metrów kwadratowych – jak wyglądałyby podziemne miasta, gdyby Hitlerowi udało się osiągnąć cel? Przed wkroczeniem Armii Czerwonej wiele tuneli zostało zniszczonych i wysadzonych. Do tej pory nie odnaleziono nawet połowy podziemnych korytarzy! Budowa RIESE mogła kosztować nawet 150 000 000 reischmarek, wielokrotnie więcej, niż sumy przeznaczone na Wilczy Szaniec.
Cena budowy Riese
Tysiące ludzi okupiło życiem budowę podziemnych miast. Rozlokowani byli w obozach pracy, podlegających obozowi koncentracyjnemu Gross-Rosen. Komendantem obozów był zbrodniarz wojenny Albert Lütkemeyer. Największą grupę wśród pracowników stanowili Żydzi, a śmierć wszystkich robotników była według nazistów nawet wskazana – dawało to większe szanse na zachowanie prac w tajemnicy. Między innymi dlatego ogromny odsetek więźniów zmarł z powodu chorób, głodu, morderstw z ręki strażników czy po prostu bardzo ciężkich warunków pracy. Więźniowie drążący sztolnie zazwyczaj umierali w ciągu kilku tygodni.
Podziemne Miasto Osówka
Nazwa podziemnego miasta pochodzi od góry, w której czeluściach powstało. Wycieczka z przewodnikiem trwa nieco ponad godzinę. W jej trakcie można obejrzeć betonową wartownię, szyby wentylacyjne, wysoką na 18 metrów halę z oryginalnymi drewnianymi szalunkami, długie i wysokie korytarze w kształcie grzybów, a także ciekawe multimedialne wystawy przybliżające turystom historię Osówki. Do tego na zewnątrz można oglądać dwie naziemne konstrukcje, zwane Kasynem, Siłownią.
Czy warto zwiedzić Podziemne Miasto Osówka?
Niby po obejrzeniu zdjęć wiedzieliśmy, czego się spodziewać na miejscu, jednak po zwiedzaniu Osówki nie mogliśmy wyjść ze zdumienia. Podziemne Miasto Osówka zrobiło na nas ogromne wrażenie, przede wszystkim swoją wielkością. Zwiedzaliśmy już kilka kopalni na Dolnym Śląsku i może dlatego oczekiwaliśmy ciasnych i niskich korytarzy. Osówka jednak zgotowała nam prawdziwą niespodziankę. Rozmachu tego projektu nie da się opisać w krótkich słowach. Historia RIESE jest wstrząsająca, podobnie jak widok potężnych korytarzy Olbrzyma przy opowieści przewodnika o niewolniczej pracy więźniów, którzy wydrążyli te tunele.
Podziemne Miasto Osówka w kompleksie Riese to miejsce o tragicznej, ale jakże interesującej historii. Podziemia powinien zwiedzić każdy mieszkaniec Dolnego Śląska, by poznać dzieje swojego regionu. Mieszkając tyle lat w okolicy nie mieliśmy o Riese pojęcia! Mając na uwadze tragiczną hisotirę więźniów trudno tu w lekkich słowach opisywać pozytywne wrażenia z wycieczki. Owiane tajemnicą podziemia Olbrzyma przerażają, a zarazem robią kolosalne wrażenie swoimi rozmiarami, ciemnymi zakamarkami, historią, niezwykłymi widokami, dawną bronią i sprzętami, a także świetnie przygotowanymi wystawami. Co ciekawe, Podziemne Miasto Osówka wraz z całym kompleksem RIESE zdaje się być niezbyt znaną atrakcją naszego kraju. A w końcu to miejsce, które mogło wpłynąć na bieg historii! Co prawda historycy uważają, że niemożliwe było ukończenie kompleksu w terminie, ale kto wie, co skrywają jeszcze przed nami podziemia? Mamy zamiar to odkryć podczas wycieczek do pozostałych części kompleksu RIESE.
Zwiedzanie Riese – Podziemne Miasto Osówka
Lokalizacja i dojazd – Podziemne Miasto Osówka położone jest w okolicach miast Głuszyca, Walim i Wałbrzych w Górach Sowich. Można tu dojechać autem lub transportem publicznym. Przy kasach znajduje się bezpłatny parking. Między Wałbrzychem z Kłodzkiem kursuje pociąg KD (przepiękna trasa!) i zatrzymuje się on na stacji Głuszyca. Stamtąd krótkim spacerem dojdziemy do Głuszyckiego Centrum Przesiadkowego. Z przystanku odjeżdża darmowy busik do Osówki. Rozkłady jazdy można znaleźć tutaj. Oprócz tego z Wałbrzycha do Głuszycy kursują też autobusy, których rozkady można znaleźć tutaj lub tutaj. Do Kłodzka lub Wałbrzycha najwygodniej dojechać pociągiem z Wrocławia, Poznania, Krakowa czy Warszawy.
Godziny otwarcia – w normalnych, pozapandemicznych czasach Podziemne Miasto Osówka czynne jest codziennie od 10:00 do 17:00 (kasy czynne do 16:00).
Bilety wstępu – 24 zł bilety normalne, 21 zł bilety ulgowe. Ulga przysługuje emerytom i rencstom, młodziezy i studentom. Oprócz tego w podziemiach dostępna jest także trasa ekstremalna.
Zwiedzanie Osówki – odbywa się w grupach, w kaskach, z przewodnikiem. Osówka jest najlepiej wykończonym podziemnym miastem, dlatego to właśniej od niej najlepiej zacząć przygodę z RIESE. W podziemiach jest dość zimno i mokro, dlatego koniecznie ubierzcie ciepłą kurtkę i wygodne buty. Więcej informacji znajdziecie na stronie Osówki.
Gdzie spać? – W okolicy Walimia i Głuszycy można znaleźć kilka miejsc noclegowych, ale nie ma ich znowu aż tak dużo. Dobrą bazą wypadową na zwiedzanie okolicy jest Wałbrzych. Nie wiemy jednak czy to kwestia pandemii, czy ta baza noclegowa nie jest na tyle rozwinięta, ale szukaliśmy klimatycznego noclego i nie udało nam się takiego znaleźć. Postawiliśmy więc na znany standard, czyli Hotel Ibis w Wałbrzychu. Ładnie, czysto, prosto i wygodnie, w cenie zaskakująco przyzwoite śniadanie. Za noc dla dwóch osób płaciliśmy 150 zł. Rezerwacja przez Booking.
Kompleks tajnych korytarzy miał stanowić ostatnią iskierkę nadziei dla przegrywających wojnę nazistów. Jak potoczyłyby się losy Europy i świata, gdyby budowla została ukończona?
To może Was zainteresować:
- Kopalnia uranu w Kletnie
- Jaskinia Niedźwiedzia
- Góry Stołowe
- Bardo Śląskie
- Pałac Marianny Orańskiej
- Zespół parkowo-pałacowy w Bukowcu
- Jezioro Bystrzyckie i Zamek Grodno
Magda
